Στην εφηβεία και αργότερα το ζήτημα της σεξουαλικότητας απασχολεί σημαντικά το περιβάλλον του ατόμου με ΔΑΦ ενώ λόγω της φύσης των δυσκολιών είναι απαιτητικό τόσο ως προς την εκπαίδευση του ίδιου όσο και της οικογένειας του.
Ωστόσο, και πρέπει να τονιστεί, η σεξουαλικότητα έχει σημασία να προσεγγίζεται με τη λογική και των υπολοίπων βιολογικών αναγκών του ατόμου όπως η ανάγκες για ένδυση, τροφή, ατομική υγιεινή κοκ. Επίσης οι απαιτήσεις εκπαίδευσης μπορούν να μοιάζουν αρκετά. Με λίγα λόγια όπως θα διδάξουμε ένα παιδί τα φαγητά και τα μέρη που τρώμε ή πηγαίνουμε τουαλέτα έτσι θα διδάξουμε πότε και που μπορούμε να ασχολούμαστε με το σώμα μας και με ποιόν τρόπο.
Πριν την οποιαδήποτε εκπαιδευτική προσέγγιση επάνω στη σεξουαλικότητα των ατόμων μς ΔΑΦ έχει σημασία να αναλογιστούμε ειδικές συνθήκες στις ΔΑΦ που μπορούν να έχουν σημασία στην εκπαίδευση
· την ιδιαιτερότητα ότι η τελική διαμόρφωση και «επιλογή» του φύλου, ενώ στο νευροτυπικό πληθυσμό συντελείται συχνά αυθόρμητα και φυσικά μέσω της μίμησης συνομιλήκων ή/και της συμμόρφωσης σε κοινωνικές νόρμες κάτι τέτοιο στον αυτισμό δεν είναι δεδομένο και συχνά εμποδίζεται απο τις εγγενείς δυσκολίες του ατόμου.
· το επιπλέον χαρακτηριστικό της ΔΑΦ να μην μπορεί να αντιληφθεί με ευχέρεια την συνολική εικόνα και να εμμένει σε «μερικότητες» των συνόλων μπορεί να αποτυπωθεί και στην σεξουαλική έκφραση έτσι που πολλά άτομα στο φάσμα μπορεί ως ενήλικες να δείξουν ενδιαφέρον για αντικείμενα (φετίχ) ή συγκεκριμένα μέρη του σώματος ως πηγές ευχαρίστησης.
Η σεξουαλικότητα μπορεί να βρίσκει συχνά το δρόμο της και επιτελείται, τουλάχιστον στο επίπεδο της αυτοικανοποίησης, φυσικά και ανεμπόδιστα με μικρή συνήθως καθοδήγηση και εκπαίδευση. Όταν το άτομο με αυτισμό είναι εξοικιωμένο με κοινωνικούς κανόνες και πλαίσια αναμένουμε να ανταποκριθεί επιτυχώς και σε αυτό το νεό πλέγμα κανόνων που θα αφορά την σεξουαλική έκφραση. Όπως και στις υπόλοιπες ανάγκες των νέων αυτών η λειτουργικότητα είναι ένα βασικό κριτήριο. Ενδεικτικά:
· Το άτομο αντλεί ευχαρίστηση και δεν δυσλειτουργεί ή υπερβάλλει στην σεξουαλική του έκφραση
· Αντιλαμβάνεται την ταυτότητά του και επιζητά αναλόγως την ευχαρίστηση της επαφής και της τρυφερότητας μέσω ενός συντρόφου
· Αναγνωρίζει τη σύνδεση των συναισθημάτων με την σεξουαλικότητα
· Αναγνωρίζει την αναγκαιότητα της αμοιβαιότητας και της συναίνεσης σε κάθε περίπτωση
Πρέπει να σημειώσουμε πως η σεξουαλική διαπαιδαγώγηση και στις ΔΑΦ ξεκινά πολύ νωρίτερα στη ζωή ήδη από όταν αρχίζει η σωματογνωσία, η διάκριση και αναγνώριση των φύλων, η φροντίδα του εαυτού, η γνώση της έννοιας της ιδιωτικότητας κοκ
Το σπίτι μπορεί και πάλι να παίξει καθοριστικό ρόλο μιας και εκεί είναι που μπορεί ένα παιδί να αρχίζει να εξοικιώνεται με τον ιδιωτικό χώρο του, τους «δημόσιους χώρους» του σπιτιού και την κάθε δραστηρίοτητα που ο κάθε χώρος αντιστοιχεί. Όταν πρώτη φορά θα μάθει να κλείνει πάντα την πόρτα του μπάνιου όταν βρίσκεται μέσα ή όταν μάθει πως δε μπορεί να κυκλοφορεί γυμνό.
Τα μέσα της εκπαίδευσης όπως αναφέρθηκε ήδη δεν μπορούν να διαφέρουν στην σεξουαλική διαπαιδαγώγηση. Η οπτικοποίηση και οι κοινωνικές ιστορίες μπορούν να να αποτελέσουν πρόσφορα και αποτελεσματικά μέσα για την καλλιέργεια σχετικών δεξιοτήτων και γνώσεων.
Γιάννης Μπούγος