Γιατί (πρέπει να) μιλάμε συχνότερα για φάσματα. Γιάννης Μπούγος, Ψυχ. Δ/ντής Σύναψις.

Κάποτε, όλα έπρεπε να μπουν σε κουτιά. Με ταμπελάκι απ' έξω.

Ήσουν "κανονικός" ή "όχι".

Είχες "το πρόβλημα" ή "δεν το είχες". Ήσουν μέσα ή έξω. Και όσο πιο καθαρό το κουτί και το ταμπελάκι, τόσο πιο ήσυχα κοιμόταν το σύστημα, το κράτος , οι ειδικοί ακόμα και οι γονείς. Είχε βολέψει.

Μόνο που η ζωή δεν είναι κουτιά. Είναι χρώματα. Και οι αποχρώσεις τους.

Σήμερα, περισσότεροι παιδοψυχίατροι, ψυχολόγοι και παιδαγωγοί μιλούν για φάσματα. Μιλάμε για φάσμα αυτισμού, φάσμα ελλειμματικής προσοχής, φάσμα κατάθλιψης ή συναισθηματικής ρύθμισης. Κι αυτό δεν είναι μια τάση της μόδας είναι μια εξέλιξη στην κατανόηση του ανθρώπου.

Γιατί, όταν κοιτάς ένα παιδί όχι με το «τι έχει», αλλά με το πώς είναι στη μοναδικότητά του, τότε ξαφνικά δεν σε νοιάζει πια να του κολλήσεις μια καλογραμμένη ετικέτα. Σε νοιάζει να δεις τι νιώθει, πώς βλέπει τον κόσμο, πού δυσκολεύεται και πού όχι. Τι έχει ανάγκη και τι το βοηθά πραγματικά. Δυσκολότερος συχνά δρόμος.

Η έννοια του φάσματος έρχεται να μας πει αυτό:

Ότι δεν υπάρχουν αυτιστικοί και μη αυτιστικοί, υπερκινητικοί και μη υπερκινητικοί, νευροτυπικοί και «διαταραγμένοι». Υπάρχει ένα συνεχές ανθρώπινης εμπειρίας, με άπειρες αποχρώσεις, ρυθμούς ανάπτυξης και δυναμικές.

Μια παιδική ματιά που «χάνεται» στον χώρο όταν εσύ μιλάς,

ένα μυαλό που πλυμμυρίζει από ιδέες αλλά δεν μπορεί να σταθεί ήσυχο στην καρέκλα.

Ένα παιδί που χρειάζεται 20 λεπτά να φορέσει το μπουφάν του γιατί το φερμουάρ του φαίνεται "βουνό".

Όλα αυτά δεν είναι παθολογία. Είναι ποικιλομορφία.

Οι ετικέτες κάποτε βοηθούσαν. Και ακόμη βοηθούν. Για δικαιώματα, για πρόσβαση, συννενόηση μεταξύ ειδικών ή όχι, για χρηματοδοτήσεις, για δομές.

Αλλά δεν εξηγούν κανένα παιδί.

Η έννοια του φάσματος μας βοηθά να αντιληφθούμε ότι ένα παιδί μπορεί να είναι αυτιστικό, και παράλληλα κοινωνικό· να έχει ΔΕΠΥ, και να είναι ώριμο στο συναίσθημα· να είναι ευφυές, και όμως να μη μπορεί να ντυθεί μόνο του.

Η αλλαγή αυτής της αντίληψης δεν είναι εύκολη.

Οι γονείς νιώθουν συχνά πιο ασφαλείς με τη βεβαιότητα:

«Έχει Άσπεργκερ. Άρα είναι αυτό.»

Αλλά η βεβαιότητα είναι ψευδαίσθηση.

Το παιδί δεν είναι το «αυτό». Είναι μια ιστορία που εξελίσσεται.

Και ο ρόλος μας ως ειδικών, δεν είναι να βρούμε το καλύτερο όνομα για τη δυσκολία, αλλά να δώσουμε χώρο και χρόνο να εκφραστεί ως άνθρωπος. Να δώσουμε κατάλληλα, εξατομικευμένα μέσα βοήθειας.

Υπάρχει ο Μανωλης που θέλει να γίνει μηχανικός και του είναι αφόρητο το κουδούνι του σχολείου.

Υπάρχει η Έλενα που μιλάει με παιδικές φωνούλες αλλά κάνει φίλους πιο εύκολα από εμάς.

Υπάρχει το παιδί που μας δυσκολεύει να το κατανοήσουμε. Ακριβώς γιατί μάς καλεί να γίνουμε πιο ανοιχτοί, πιο παρατηρητικοί, πιο άνθρωποι.

Και όταν αρχίζεις να βλέπεις έτσι τα παιδιά,

δεν μπορείς να ξαναγυρίσεις στα κουτιά.

Μόνο στα χρώματα.