Όταν ο χρόνος δεν "τρώγεται". Η κυριολεξία και η αφηρημένη σκέψη στον Αυτισμό! Γιάννης Μπούγος Ψυχ.

Κάποτε είπα σε ένα παιδί:

Μη "φάμε" το χρόνο μας με αυτό. Και με κοίταξε. Έκανε μια παύση γεμάτη περιέργεια και αγωνία στο βλέμμα του.

Τι είπες;.. ο χρόνος τρώγεται;

Γέλασα απο μέσα μου. Όχι με το παιδί. Με τον εαυτό μου. Γιατί εκείνη τη στιγμή κατάλαβα, ευτυχώς γρήγορα, ότι οι λέξεις είναι για εμάς σαν μικρές βάρκες. Μικρές, ευέλικτες, που περνάνε από το ένα μυαλό στο άλλο κουβαλώντας το φορτίο που θέλουμε να φτάσει στην απέναντι μεριά. Στο μυαλό του συνομιλητή μας. Αλλά όλες οι βάρκες δεν ίδιες. Και δεν ταξιδεύουν όλες με την ίδια ευκολία.

Η κυριολεκτική σκέψη στον αυτισμό!

Τα παιδιά στο φάσμα του αυτισμού συχνά παλεύουν με τις λέξεις όχι γιατί δεν έχουν λεξιλόγιο, αλλά γιατί ο χάρτης της σημασίας δεν είναι πάντα αμοιβαίος.

Εσύ λες «άνοιξε την καρδιά σου» κι εκείνο αναρωτιέται αν αυτό πονάει. Οι μεταφορές, τα ιδιώματα, η ειρωνεία, τα υπονοούμενα – όλα είναι παραπλανητικές διαδρομές όταν το αυτιστικό μυαλό ζητάει, ίσως δίκαια, ευθείες γραμμές. Τις πιο γνωστές και τις πιο οικονομικές.

Αλλά η κυριολεκτική σκέψη δεν είναι φτώχεια. Είναι άλλος τρόπος πλοήγησης της βάρκας. Κι αυτό έχει σημασία να το καταλάβουμε.

Αν δεν αντιληφθούμε αυτή τη διαφορετική πλοήγηση, χάνουμε την επικοινωνία. Λέμε, γράφουμε, διδάσκουμε, αλλά η βάρκα μας δεν φτάνει ποτέ. Και το παιδί μοιάζει να μην θέλει να συνεργαστεί, να καταλάβει και να συμμετέχει, ενώ απλώς δεν κατάλαβε τον χάρτη μας.

Τι μπορούμε να κάνουμε:

Να κάνουμε τις λέξεις διαφανείς! Μπορούμε όντως να γράψουμε την ίδια λέξη άλλοτε αχνά άλλοτε πατώντας με δύναμη το μαρκαδόρο μας (ο αυτιστικός εγκέφαλος θα το προσέξει😉) για να δείξουμε ακριβώς αυτό. Η λέξη "βάρκα" είναι αυτή που ξέρουμε, με τα κουπιά της συνήθως αλλά μπορεί εξίσου και να χρησιμοποιηθεί για να απεικονίσει την "ομιλία μας". Που πάει κι έρχεται στους διαλόγους μας. Μεταφορικά. Ότι ακριβώς κάνουμε σ αυτό το άρθρο.

Να διδάξουμε τις μεταφορές ως παιχνίδι «Αν λέω “βράζω από θυμό” – τι εννοώ;»

Να παίξουμε με τις εικόνες. Απο τι άλλο μπορώ να "βράσω";

Να δημιουργήσουμε γλωσσικά "λεξικά μεταφορών" μαζί με το παιδί. Μικρά τετράδια με φράσεις και το τι σημαίνουν πίσω από τα λόγια. Να φτιάξουμε μαζί καινούριες. Να πειραματιστούμε.

Να ακούμε τον λόγο του παιδιού όπως είναι, όχι όπως θα θέλαμε να είναι. Η κυριολεξία του έχει σοφία. Μας δείχνει την καθαρότητα της σκέψης του. Δεν καλύπτεται από σχήματα λόγου. Είναι άμεση.

Οι λέξεις είναι βάρκες.

Κάθε λέξη που λέμε σε ένα παιδί με αυτισμό πρέπει να ελέγχεται:

Μεταφέρει αυτό που θέλω;

Πόσο μεταφορικό, ασαφή "θόρυβο" έχει;

Έχει «διαρροές» νοήματος;

Μπορεί να φτάσει στο μυαλό του παιδιού, ή βουλιάζει από ασάφεια και τις υπερβολές μου;

Δεν πρόκειται να του αλλάξουμε τη θάλασσα. Αλλά μπορούμε να αλλάξουμε τα πλεούμενά μας.

Τελικά.

Η κυριολεκτική σκέψη δεν είναι ακαμψία. Είναι μορφή αλήθειας. Ίσως στην πιο ειλικρινή μορφή της. Όταν το παιδί δυσκολεύεται με τις μεταφορές, δεν είναι επειδή δεν θέλει να καταλάβει. Είναι γιατί παίρνει τα λόγια μας στα σοβαρά. Κυριολεκτικά. Σαν στιβαρές κατασκευές.

Κι αυτό πρέπει να είναι μια διαρκής υπενθύμιση. Όχι γι’ αυτόν, για εμάς.